19 Mayıs Atatürk'ü Anma Gençlik ve Spor Bayramı'ndaki "Spor"un Geçmişi

Ulusal bayramlarımızdan belki de en anlamlısı 19 Mayıs Atatürk’ü Anma Gençlik ve Spor Bayramı. Bugün tarihe milli mücadelenin başladığı ve Türk Milletinin kurtuluşa ermek için attığı en büyük adım olarak geçmiştir.

Eminim ki herkes 19 Mayıs’ın önemini ve akabinde olanları biliyordur. Fakat isminde de geçtiği üzere bu bayramın neden spor bayramı olarak da kutlandığı pek bilinen bir konu değil. Tam da bu noktayı aydınlatabilmek için bu yazımda 19 Mayıs’ın resmi bir bayram olmadan önceki sürecinden bahsetmem gerekiyor.

Bu günün ulusal bayram olması yolunda ilk adımı atan Beşiktaş Jimnastik Kulübü’dür. 1935 yılında Galatasaray ve Fenerbahçe kulüplerinin de yer aldığı bir toplantıda Atatürk’e olan saygılarını göstermek için bu günü ‘Atatürk Günü’ olarak belirlemiş ve Fenerbahçe Stadı’nda bu güne özel spor müsabakaları yapılması planlanmıştır. Yeni adıyla 1935 yılında kutlanan ilk bayramda Beşiktaş ve Güneş karmaları arasında bir futbol maçı, çeşitli spor müsabakaları ve atletizmde rekor denemeleri gerçekleştirilmiştir. Bu bayram kutlamasında Büyük Önder’e olan saygı layıkıyla gösterilmiş ve beklenmeyen bir kalabalık olan 25 bin kişi tarafından gösteriler izlenmiştir. İlk kutlamaların ardından, her yıl yapılan spor kongresinde Atatürk Günü’nün tüm gençliğe hitap edebilmesi için Mustafa Kemal’in de onayıyla, adının ‘19 Mayıs Gençlik ve Spor Bayramı’ olmasına karar verilmiştir.

Bir sonraki yıl kutlamalara ortaokul ve lise öğrencileri de dahil edilerek, bayrama eklenen ‘gençlik’ kavramı da tam olarak anlam bulmuştur. Yani gençlerin aylarca hazırlanıp gösterilerini sundukları bu gelenek 1936 yılında başlamıştır. Okulların gerçekleştirdiği jimnastik gösterilerinden sonra Taksim-İstinye yolunda 60 kilometrelik bir bisiklet yarışı yapılmış, Fenerbahçe-Galatasaray takımları arasında bir maç oynanmış, Bebek'te yelken ve kürek yarışları gerçekleştirilmiş ve son olarak Taksim Stadı' nda çeşitli ödüller sahiplerine dağıtılmıştır

1937 yılına gelindiğinde ise bayrama yine heyecanla hazırlanıldığını ve bu büyük günün yine aynı coşkuyla kutlandığını Cumhuriyet Gazetesi’nde yer bulan haberlerde görebiliyoruz.

1938 yılında kutlanan bayram ise Atatürk’ün katıldığı son bayram olacaktır. O sene Dahiliye Vekili ve Parti Genel Sekreteri Şükrü Kaya bu günün anlam ve önemine dair bir konuşma yapmıştır. Konuşmasında şunları söylemiştir: “Milletin istikbalini temin eden büyük bir günün yıldönümünü, gençlik ve spor bayramı olarak ebedileştirmenin manası da büyüktür. Bugünü gençlik ve spor bayramı yapmakla istiyoruz ki Türk gençliği, kendi bayramında, 19 Mayıs'ın büyüklüğünden, yüceliğinden ilham ve kuvvet alsın; istiyoruz ki yılmamazlık en büyük ümitsizlikten bile ümit yaratmak gibi yüksek vasıflardan örnek ve ibret alsın. 19 Mayıs, insanlık tarihinin uygarlık lehine olarak gidişatını değiştirdiği gündür. Onu takip eden 18 senenin her günü dünyanın gözü önüne serilmiş ve yayılmış olan eserleri, o devrim gününün ne büyük sonuçlar verdiğini göstermektedir. Ve sürekli bir biçimde gelecekte de göstermeye devam edecektir. Bu geleceğin en kuvvetli kefili, ey Türk gençleri, sizlersiniz. Onun içindir ki, Mustafa Kemal bu 19 Mayıs gününün Türk gençliğine ve Türk sporculuğuna tahsis edilmesini uygun buldular. Milletimiz de o günün hatırasını sizin bayramını olarak kutluyor. Milli bayramlarımız arasına girecek olan bugünü bundan böyle her yıl kutlayacağız.”. Bu anlamlı konuşmasının ardından birçok stadyumda yine coşkulu kutlamalar başlamış, öğrenciler tarafından program; bayrak çekme, nutuklar, resmi geçit, okulların jimnastik hareket ve gösterileri, spor hareket ve gösterileri olarak devam etmiştir. Mustafa Kemal’in son kez Ankara’da katıldığı bu 19 Mayıs kutlamaları yüz bin kişinin coşkulu katılımıyla gerçekleştirilmiştir.

20 Haziran 1938 tarihinde "Gençlik ve Spor Bayramı" olarak kanunlaştırılan bu büyük gün, 1980 darbesinden sonra "Atatürk'ü Anma, Gençlik ve Spor Bayramı" olarak yasalarda yeniden tanımlanmıştır.

Kanunlaştırılmadan yıllar önce kutlanmaya başlanan bu bayram şüphesiz ki Türk Milleti’nin yıllar yılı sahip olduğu en büyük değerlerdendir. Dilerim ki Ulu Önder’imizin bize bıraktığı bu günü layıkıyla kutlar ve anlamını daha iyi idrak edebiliriz.

Herkesin Atatürk'ü Anma, Gençlik ve Spor Bayramı’nı en içten dileklerimle kutlarım.

Kaynaklar: Doç. Dr. Nevin Yurdsever Ateş’in çalışmaları ve Cumhuriyet Gazetesi arşivleri 

Kübra Öztürk

İTÜ Gıda Mühendisliği

kubra.ozturk.itu@gmail.com.

Twitter: @kbra_oztrkk