Voleybol Hakkında Çok Duyulan Az Bilinenler

Genellikle "Top yere düşmesin yeter!" mantığıyla oynadığımız voleybolun aslında gerçekten de çıkış noktası, anlamı yere düşürmemek olan "vole" kelimesidir. Kısaca tarihinden bahsedersek, ilk olarak Amerika'da ki bir beden öğretmeni olan William G. Morgan tarafından, 1985 yılında bulunan voleybol, çeşitli kural - saha değişimleri yaşayarak en sonunda 1996 yılında Yaz Olimpiyatlarına şu an ki kurallarıyla girmiş durumda. 

Voleybol sahası 18 metrete 9 metre olan bir dikdörtgendir. 18 metre olan uzunluğu ikiye bölünerek ortaya bir file konulur ve böylelikle her iki takım 9 metreye 9 metre bir kare alan elde eder. Dikdörtgen biçiminde ki bu sahanın her kenarının sonunda ise 3 metre boşluk olmalıdır. Ayrıca filenin her iki tarafından da 3 metre uzakta birer çizgi daha bulunur ve çok basit bir şekilde adı üç metre çizgisidir. File yüksekliği ise erkekler için 2.43 metre, kadınlar için 2.24 metre olmakla birlikte hepimizin bildiği üzere, profesyonel oyunlar hariç file uzunluğu 1.80'i geçmez.

Servis; atılan ilk toptur ve sıçrayıp havada topa avucunuzun içiyle vurarak atılır. Manşet; alçak gelen topları almak için ellerin önde dümdüz bir şekilde birleştirilip, gelen topa bilek kısımlarıyla vurulmasıdır. Parmak pas; adı üstünde parmaklarla yüksekten gelen topları almak için ellerin havaya kalkmasıyla atılan toptur. Smaç; aynı servis gibi atılır fakat tek farkı ilk topa değil oyun ortasında atılır ve servisten farklı olarak amaç topu uzun mesafeye değil, aksine kısa mesafeye ve sert atmaktır. Plase; topa smaç basacak gibi sıçrayıp, küçük bir parmak dokunuşuyla filenin hemen dibinden karşı sahaya top düşürmektir. Blok; karşı takımın smacını sıçrayıp iki elin yukarı açık bir şekilde engellemektir.

Oyunun dizilimi ise başta karışık gelse de bir iki sayıdan sonra otomatikleşir. Yandaki resimde bulunan numaralarla anlatmak daha açıklayıcı olur sanırım ; 1 numara da bulunan oyuncu servisi atan oyuncudur ve bunun dışında arkaya gelen topları karşılar. 2 ve 4 numara 3 metre çizgisinin yakınında - tercihen biraz önünde ama çok az -  durur ve smaçör adı verilen oyunculardır ki isimlerinden de anlaşıldığı üzere smaç basar, öne düşen topları karşılar, karşı smaçlara blok yaparlar. 3 numara ise pasördür ve filenin hemen dibinde durur.

Genellikle bir o yana bir bu yana dönmekten sersemleyen pasör, sahasına gelen ilk top hariç her zaman kendi takımına dönük durur ve yine adından anlaşılacağı üzere pas verir. En önemli görevi ise smaçörlere top kaldırmaktır. 5 numara arkaya düşen topları karşılar; yani bir nevi defans yapar. 6 numara ise sahanın tam ortalarında durur ve diğer oyuncuların yetişemediği topları karşılar. Dizilim tabi ki de hep aynı kalmaz; diyelim ki bu dizilimle başladınız ve sonra bir sayı kaybettiniz, sizin yerleriniz değişmezken sayıyı kazanan takım oklarla gösterilen yönde birer kişi kayarak yer değiştirir. Eğer üst üte sayı kazanılırsa yer değiştirilmez. Ama servis bir takımdan diğerine her geçişinde yer değiştirilir

Oyunun kurallarına gelecek olursak, en önemli kuralı topun yere düşmemesidir. Top eğer sahanın içine bir yere düşerse, nasıl düşmüş olursa olsun düştüğü tarafın oyuncuları sayı kaybeder. Ancak karşı takımın attığı top sahanın dışına düşerse ve diğer takımdan kimse topa değmemişse sayı, diğer takımın olur. Oyuna, sahasının bitiş çizgisine ayak değmeyecek şekilde dışarıdan atılan servisle başlanır ve ilk atışta top filenin üstünden karşı takımın alanına geçmelidir. Top eğer sahanın dışında yere değerse sayı karşı takımın olur ancak her iki takımda kendi tarafında olan topa, sahanın dışında dahi olsa yetişip vurabilir. Her iki takımında topa kendi alanında maksimum üç kere vurma hakkı vardır ki buna üç pas kuralı denir. İlk topa vururken manşet veya parmak pas atma zorunluluğu vardır. İlk toptan sonra ise manşet, parmak pas, plase veya smaç ile topa vurulabilir fakat plaseyi sadece üç metre çizgisinin önünde duran 2,3 ve 4 numaralı oyuncu kullanabilir. Smacı ise pasör hariç herkes kullanabilir fakat arkada olan 5, 6 ve 1 numaralı oyuncular üç metre çizgisinin önüne geçmeden smaç basmak zorundadır. Oyunun diğer önemli kuralı ise fileye ne sebeple olursa olsun değmek kesinlikle yasaktır ki genellikle blok yapılırken değilir ve blok başarılı olsa dahi sayı kaybedilir. Maçlar genellikle 3 set halinde oynanır ve her set 25 sayıdır. 24 - 24 gibi bir sayı durumunda set sayısı 26 ya uzar yani beraberlik olursa son sayıdan önce set sayısı bir sayı daha artar. 

Voleybol gerçekten oynadıkça alışacağınız ve zamanın nasıl geçtiğini fark etmeden saatlerce oynayabileceğiniz bir oyun olmakla birlikte sanırım vücudunuzda bulunan her kası çalıştırır.

Yazıyı okuyanların eminim ki büyük bir çoğunluğu zaten voleybolu lisede, ilkokulda sıkça oynamıştır ama eğer ki oynamayan varsa şiddetle tavsiye ederim. Eğer oynuyorsanız ya da oynadıysanız oynamaya devam edin, oynamadıysanız mutlaka arkadaşlarınızı ikna edip bir iki saatinizi harcayıp oynayın :) 

Kardelen Öztürk

İtü Şehir Bölge Planlama

ozturknur12@itu.edu.tr